اسپاستیسیتی یا سفتی اندام (Spasticity)
تمام عضلات و دستگاه های بدن، تحت تاثیر مغز و نخاع به فعالیت می پردازند. در نتیجه، هر آسیبی که به سیستم عصبی مرکزی وارد شود، بر سایر نقاط بدن نیز تاثیر می گذارد. دستور حرکت توسط مغز و اجرای آن به وسیله ماهیچه های اسکلتی یا مخطط انجام می شود. این نوع از عضله به علت داشتن نوارهای تیره و روشن در زیر میکروسکوپ، عضله مخطط، به علت اتصال به استخوان، عضله اسکلتی و به جهت عملکرد ارادی ان ها، عضلات ارادی نامیده می شود.
در جریان برخی از بیماری ها و ضربات، بخش کنترل کننده ماهیچه های اسکلتی، آسیب می بیند. در نتیجه حرکت کردن بسیار سخت خواهد شد. یکی از این بیماری ها، اسپاستیسیتی یا Spasticity نام دارد که حرکت ارادی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. اولین قدم درمان و پذیرش هر بیماری، آگاهی درمورد آن است. در این مقاله قصد داریم تا به جزئیات بیماری اسپاستیسیتی بپردازیم. تا انتها همراه ما باشید.
اسپاستیسیتی یا Spasticity چیست؟
اسپاستیک مزمن نوعی اختلال عضلانی می باشد. در این بیماری، افراد دچار سفتی و گرفتگی موقت یا مداوم در تعدادی از ماهیچه ها می شوند. در نتیجه توانایی کنترل آن ها را از دست می دهند. بسته به اینکه کدام عضلات درگیر باشند، اسپاسم ممکن است بر حرکت، توانایی راه رفتن یا گفتار تأثیر بگذارد. این مشکل ناشی از آسیب درون سیستم عصبی است که ارتباط بین مغز، نخاع و ماهیچه ها را مختل می کند. در نتیجه این اختلال، تون عضلانی افزایش پیدا خواهد کرد. اما تون عضلانی چیست؟
انقباض عضلات، سبب ایجاد نیرو و در نهایت حرکت می شود. اما ماهیچه ها در حالت استراحت نیز، انقباض کمی دارند که به آن تون عضلانی می گویند. تون عضلانی به ما کمک می کند تا بتوانیم حالت بدن را حفظ کنیم. به عنوان مثال، ماهیچه های نگهدارنده فک با انقباض مداوم و جزئی آن را در موقعیت خود نگه می دارند. هنگامی که فرد می خوابد یا هوشیاری خود را از دست می دهد، تونوس (تون) ماهیچه کاهش می یابد.
چه عواملی سبب ایجاد اسپاستیسیتی می شوند؟
اسپاستیسیتی اغلب در ارتباط با اختلالات ایجاد شده بر مغز یا نخاع رخ می دهد. این بیماری ها معمولا شامل موارد زیر هستند:
- آدرنولوکوديستروفی
- فلج مغزی
- هیدروسفالی
- اسکلروز چندگانه (MS)
- بیماری های عصبی
- بیماری پارکینسون
- فنیل کتونوری
- دایپلژی اسپاستیک
- سندرم تترد کورد
- تومور مغزی
- سندرم نورون حرکتی فوقانی
علاوه بر این موارد، آسیب به نخاع یا مغز ممکن است بر اعصاب محیطی تأثیر بگذارد. در نتیجه اعصاب در ناحیه آسیب دیده مهار می شوند. به عنوان مثال، سکته مغزی می تواند خون رسانی به مغز را مختل کند. در ننتیجه آسیب های گسترده و دائمی به مغز وارد شده که می تواند سب اسپاسم عضلانی گردد. همچنین تحریک پذیری اعصاب افزایش یافته و غشای سلول های عصبی نیز ممکن است دپلاریزه تر (توانایی در توزیع بار الکتریکی سلول) شوند. این دو عامل منجر به کاهش آستانه پتانسیل عمل اعصاب و افزایش انتشار سیگنال های عصبی می شود. این سیگنال ها پیام کشش بیش از حد ماهیچه ها را به مغز می رسانند. در نتیجه اسپاسم غیر قابل کنترلی در عضلات ایجاد خواهد شد.
اپیدمیولوژی اسپاستیسیتی در بیماران عصبی
در بیماران مبتلا به اختلالات عصبی، تعادل خاصی بین سیگنال های ارسالی بین مغز و ماهیچه وجود ندارد. به همین دلیل، در این بیماران به ویژه در افراد مبتلا به ام اس، اسپاسم عضلانی به وفور دیده می شود. طبق آخرین گزارشات، اپیدمیولوژی این بیماری به صورت زیر است:
- ۳۵ درصد مبتلایان به سکته مغزی
- بیش از ۹۰ درصد بیماران مبتلا به فلج مغزی یا CP
- در افرادی که دچار ضربه مغزی یا TBI می شوند، احتمال ابتلا به اسپاستیسیتی بیش از ۵۰ درصد است.
- ۴۰ درصد بیماران مبتلا به SCI یا آسیب طناب نخاعی، اسپاستیسیتی را تجربه می کنند.
- بین ۳۷ تا ۷۸ درصد از بیماران مبتلا به ام اس
خدمات فیزیوتراپی کلینیک نشاط البرز
اسپاستیسیتی چه علائمی دارد؟
- افزایش تون عضلانی، رفلکس های غیر قابل کنترل و درد
- حرکات غیر ارادی، که ممکن است شامل اسپاسم (انقباض عضلانی سریع و مداوم) یا کلونوس (مجموعه ای از انقباضات سریع غیر ارادی و لرزشی) باشد.
- کاهش توانایی های عملکردی و تاخیر در رشد حرکتی
- مشکلاتی مراقبتی و بهداشتی و افزایاش حالات غیر طبیعی در بدن
- تغییر شکل استخوان و مفصل
- سفتی عضلات، باعث می شود حرکات دقیق تر نباشند و انجام برخی کارها را دشوار می کند
- خستگی عضلانی و جلوگیری از رشد طولی ماهیچه ها
- مهار سنتز پروتئین در سلول های ماهیچه ای
- عفونت های دستگاه ادراری (UTI) و یبوست مزمن
اسپاستیسیتی چگونه تشخیص داده می شود؟
اسپاستیسیتی درجات مختلفی دارد و ممکن است تشخیص آن به سادگی انجام نشود. اولین قدم، معاینه فیزیکی بیمار است. بررسی تاریخچه فرد، سابقه بیماری های عصبی، نوع شغل و فعالیت و تصادفات و جراحات در این امر موثر خواهد بود. در برخی از موارد، از الکترومیوگرافی برای تعیین سرعت هدایت عصبی استفاده می شود. پس از آن برای تایید تشخیص و بررسی میزان آسیب دیدگی مغزی یا نخاعی، از تصویربرداری MRI بهره می گیرند که اطلاعات جامعی را در اختیار پزشکان قرار می دهد.
آیا اسپاستیسیتی درمان دارد؟
خوشبختانه، چندین شیوه درمانی برای اسپاستیسیتی وجود دارد. در تعداد زیادی از بیماران، از چند روش به صورت همزمان استفاده می شود. اصولا درمان این نوع بیماری به دو دسته جراحی و غیرجراحی تقسیم می شود. پزشکان در قدم اول، درمان غیر جراحی را پیشنهاد می کنند. در صورت عدم پاسخ بدن به راه اول و یا شدت وسیع آسیب دیدگی، از تکنیک های جراحی بهره می گیرند.
شیوه های درمانی غیر جراحی اسپاستیسیتی
- فیزیوتراپی: تمرینات کششی و تقویتی با تمرکز بر گروه های بزرگ ماهیچه ای برای بهبود دامنه حرکتی و تحرک به بیماران محترم ارائه می گیرد. فیزیوتراپی تاثیر بسیار زیادی بر افزایش مهارت های حرکتی بیماران خواهد داشت.
- کاردرمانی: در جلسات کاردرمانی، تمریناتی ارائه می گردد که بر گروه های عضلانی کوچک تمرکز می کنند تا قدرت و هماهنگی را بهبود بخشند. در نتیجه به انجام بهتر کارهای روزانه کمک کنند. گفتار درمانی می تواند برای بیمارانی انجام شود که اسپاسم آنها بر گفتار آنها تأثیر گذاشته است.
- دارودرمانی : داروهای در ترکیب با سایر درمان ها یا مانند فیزیوتراپی یا کاردرمانی مورد استفاده قرار می گیرند. داروهای معمولا زمانی کاربرد دارند که خواب و یا حرکات روزمره مختل شده باشد. باکلوفن، بنزودیازپین ها، سدیم دانترولن، ایمیدازولین ها و پاباپنتین از داروهای رایج برای درمان اسپاستیسیتی هستند.
- تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس: از تزریق بوتاکس می توان برای فلج شده عضلات و جلوگیری از انقباض ان ها بهره گرفت. تزریق بوتاکس می تواند تا ۱۲-۱۶ هفته طول بکشد. بوتاکس برای کنترل این بیماری بسیار مفید است اما تعداد تزریق باید محدود باشد.
شیوه های درمانی جراحی اسپاستیسیتی
- پمپ باکلوفن (ITB): پمپ را می توان با جراحی در شکم بیمار قرار داد. به این ترتیب دوز ثابت باکلوفن مستقیماً به مایع نخاعی آزاد می گردد. این عمل، اثرات اسپاستیسیتی را کاهش می دهد. به علاوه عوارض جانبی ناشی از مصرف خوراکی باکلوفن نیز ظاهر نمی شود. درمان با پمپ ITB فقط باید در موارد شدید اسپاستیسیتی انجام گیرد.
- ریزوتومی (SDR): SDR سیگنال های الکتریکی ارسال شده به نخاع را متعادل می کند. این مورد در اسپاسم شدید پاها انجام می شود. SDR بیشتر در بیماران مبتلا به فلج مغزی مورد استفاده قرار می گیرد.
بهترین مرکز فیزیوتراپی در کرج
کلینیک فیزیوتراپی نشاط البرز با ارائه به روز ترین شیوه های درمانی توسط بهترین متخصصین، خدمات ارزنده ای را به مراجعه کننگان محترم ارائه می کند. فیزیوتراپی بیماران مبتلا به اسپاستیسیتی توسط بهترین پزشکان مرکز صورت می گیرد.
