سندرم پلیکا یکی از اختلالات کمتر شناخته‌ شده مفصل زانو است که معمولاً به دلیل التهاب یا تحریک چین‌ های سینوویال (پلیکا) ایجاد می‌شود. این چین‌ها به طور طبیعی درون مفصل زانو وجود دارند، اما در برخی شرایط مانند حرکات تکراری، ضربه مستقیم یا استفاده بیش از حد، ممکن است متورم و دردناک شوند. سندرم پلیکا اغلب با درد مبهم در قسمت جلویی زانو، صدای کلیک یا احساس قفل‌ شدن زانو همراه است و می‌تواند فعالیت‌ های روزمره یا ورزشی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

سندرم پلیکا معمولاً با معاینه بالینی، تصویر برداری دقیق و گاهی MRI تشخیص داده می‌شود. درمان این عارضه در اغلب موارد غیرجراحی و شامل استراحت، فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب و اصلاح الگوی حرکتی است. اما در موارد مزمن یا مقاوم به درمان، ممکن است نیاز به جراحی آرتروسکوپی برای برداشتن پلیکای ملتهب وجود داشته باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از بروز عوارض بلندمدت جلوگیری کند و به بازگشت سریع‌تر بیمار به فعالیت‌ های عادی کمک کند.

سندرم پلیکا چیست و چرا درد زانو ایجاد می‌کند؟

سندرم پلیکا به التهاب یا تحریک یکی از چین‌های بافت همبندی درون مفصل زانو گفته می‌شود که به نام “پلیکا” شناخته می‌شود. این بافت، در واقع بقایای ساختاری دوران جنینی است که در زمان رشد و تکامل جنین، مفصل زانو را به بخش‌ های مختلف تقسیم می‌کرده است. با گذشت زمان، پلیکا کارکرد مشخصی در بدن ندارد و معمولاً بدون ایجاد مشکلی در زانو باقی می‌ماند. با این حال، در برخی شرایط خاص ممکن است این بافت ملتهب شود و باعث درد، ناراحتی یا محدودیت حرکتی گردد؛ حالتی که از آن به‌ عنوان سندرم پلیکا یاد می‌شود.

سندرم پلیکا اغلب در اثر حرکات ناگهانی مانند پیچ‌خوردگی، کشیدگی شدید یا استفاده بیش از حد از مفصل زانو بروز می‌کند. به همین دلیل، این عارضه در میان ورزشکاران بیشتر دیده می‌شود. درد ناشی از این سندرم معمولاً در بخش جلویی و داخلی زانو احساس می‌شود و ممکن است با صداهای کلیک یا تق‌تق، یا حساسیت به لمس همراه باشد. خوشبختانه درمان آن در بیشتر موارد نیاز به جراحی ندارد و با روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، ماساژ درمانی و شاک‌ ویو تراپی می‌توان به بهبود قابل‌ توجهی دست یافت.

علت سندرم پلیکا 

سندرم پلیکا معمولاً در اثر صدمه، ضربه مستقیم به جلوی زانو یا فعالیت‌ های ورزشی شدید و مداوم ایجاد می‌شود. گاهی اوقات این عارضه نتیجه ترکیبی از چند عامل مختلف است که منجر به تحریک و التهاب چین‌ های سینوویال درون مفصل زانو می‌گردد. این چین‌ها در حالت طبیعی نرم و انعطاف‌ پذیر هستند، اما در صورت گیر کردن بین استخوان‌ های زانو یا ران، دچار التهاب شده و باعث بروز درد و ناراحتی می‌شوند.

از دلایل رایج ایجاد سندرم پلیکا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضربه مستقیم به زانو یا افتادن روی آن

• حرکات تکراری مانند بالا رفتن از پله، دویدن و دوچرخه‌ سواری

• افزایش ناگهانی شدت تمرینات یا فعالیت‌های بدنی

• خم بودن طولانی‌ مدت زانو در یک وضعیت

• آسیب‌ هایی نظیر پیچ‌ خوردگی زانو یا پارگی مینیسک

• ضعف عضلات اطراف مفصل زانو

• ناهنجاری‌های حرکتی در لگن یا زانو

• سفتی یا عدم تعادل در عضلات چهارسر ران، همسترینگ یا عضلات لگن

• دررفتگی کشکک زانو یا اختلالات ساختاری در ناحیه لگن

توجه به این عوامل و اصلاح آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از بروز یا عود مجدد سندرم پلیکا داشته باشد.

سندرم پلیکای زانو به چه دلیلی ایجاد می‌شود؟

سندرم پلیکا زمانی رخ می‌دهد که لایه سینوویال داخل مفصل زانو به دلایل مختلف دچار تحریک و التهاب شود. این لایه که سطح داخلی کپسول مفصلی را پوشش می‌دهد، مسئول تولید مایع سینوویال است؛ مایعی که باعث حرکت روان استخوان‌ها در مفصل می‌شود. در شرایطی خاص، این بافت به‌ طور غیرطبیعی ضخیم شده و باعث بروز ناراحتی در زانو می‌گردد. پلیکا، چین‌ خوردگی‌هایی در این لایه هستند که در زمان رشد جنینی برای تقسیم فضای مفصل زانو به چند ناحیه تشکیل می‌شوند.

با اینکه این تیغه‌های پلیکا معمولاً تا چهارماهگی از بین می‌روند، اما در ۲۰ تا ۶۰ درصد افراد، پلیکای داخلی باقی می‌ماند. در صورتی که این بافت باقی‌مانده تحت فشار، ضربه یا حرکات تکراری تحریک شود، عارضه‌ای به نام سندرم پلیکا ایجاد می‌گردد که اغلب با درد، التهاب و محدودیت حرکتی همراه است.

عوامل رایج ایجاد سندرم پلیکا

عوامل مختلفی می‌توانند باعث تحریک پلیکا و بروز سندرم پلیکا شوند، از جمله:

• پیچ خوردن زانو

• صاف و خم کردن مکرر زانو

• ضربه یا آسیب مستقیم به جلوی زانو

• استفاده بیش از حد از مفصل زانو در فعالیت‌های شدید

• تغییر ناگهانی در نحوه حرکت یا فشار وارد شده به زانو

• بروز مشکلاتی در سایر ساختارهای زانو مانند منیسک، رباط‌ها و تاندون‌ها

شناخت این عوامل کمک می‌کند تا از بروز یا تشدید سندرم پلیکا جلوگیری شود و در صورت بروز علائم، روند تشخیص و درمان سریع‌تری طی شود.

سندرم پلیکا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص سندرم پلیکا ممکن است در مراحل اولیه چالش‌ برانگیز باشد، زیرا علائم آن با بسیاری از دیگر مشکلات زانو مانند آسیب‌ های منیسک، تاندونیت یا آرتروز شباهت دارد. پزشک متخصص ابتدا با گرفتن شرح‌ حال دقیق از بیمار، جزئیات درد و نوع فعالیت‌ های بدنی او را بررسی می‌کند. در مرحله بعد، معاینه فیزیکی برای ارزیابی حساسیت ناحیه داخلی زانو، صداهای تق‌ تق و درد حین حرکت انجام می‌شود.

برای بررسی دقیق‌تر، ممکن است تصویربرداری با MRI تجویز شود. این روش امکان مشاهده بافت‌ های نرم از جمله پلیکاهای ضخیم‌ شده یا ملتهب را فراهم می‌کند. اگرچه عکس‌ برداری با اشعه ایکس معمولاً تغییر خاصی را در این نوع آسیب‌ها نشان نمی‌دهد، اما برای رد سایر آسیب‌های استخوانی مفید است.

در مواردی که تشخیص همچنان قطعی نیست، آرتروسکوپی به‌ عنوان دقیق‌ ترین روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، دوربین کوچکی از طریق برش‌های ظریف وارد مفصل زانو می‌شود. این روش نه‌ تنها امکان تشخیص نهایی را فراهم می‌کند، بلکه در صورت نیاز، همزمان می‌توان بافت‌های ملتهب پلیکا را برداشت و به درمان آن پرداخت.

تست Stutter چه نقشی در تشخیص سندرم پلیکا دارد؟

یکی دیگر از روش‌ های ساده‌ و کاربردی برای کمک به تشخیص این عارضه، تست Stutter است. در این آزمون، بیمار لبه تخت نشسته و پاهایش را آزادانه آویزان می‌کند. سپس از او خواسته می‌شود زانویش را کاملاً صاف کند. در بیماران مبتلا به سندرم پلیکا، در حدود زاویه ۱۵ تا ۴۵ درجه آخر، کشکک زانو ناگهان به سمت بالا حرکت می‌کند که نشانه‌ ای از گیر کردن یا برخورد پلیکا در مسیر حرکت مفصل است.

درمان سندرم پلیکا چگونه انجام می‌شود؟

درمان سندرم پلیکا بسته به شدت علائم، سابقه بیمار و میزان التهاب، به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: درمان‌ های غیرجراحی (محافظه‌کارانه) و درمان‌ های جراحی.

روش‌ های غیرجراحی (محافظه‌ کارانه)

بیشتر موارد سندرم پلیکا با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

۱. استراحت و کاهش فعالیت

در مرحله اول، کاهش فعالیت‌های شدید بدنی و پرهیز از تمرینات سنگین به‌ویژه در ورزشکاران توصیه می‌شود. استراحت کافی به بدن فرصت می‌دهد تا التهاب کاهش یابد و بافت‌ها ترمیم شوند.

۲. سرمادرمانی و گرمادرمانی

• سرمادرمانی (ماساژ یخ): بلافاصله پس از فعالیت‌ هایی که موجب درد می‌شوند، کمپرس یخ را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی ناحیه دردناک بگذارید. این روش باعث کاهش التهاب و تسکین درد می‌شود.

• گرمادرمانی: پیش از تمرینات فیزیوتراپی یا ورزش سبک، استفاده از کیسه آب گرم یا حمام گرم به افزایش جریان خون و آمادگی عضلات کمک می‌کند.

۳. داروهای ضدالتهاب

• NSAIDs مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن، برای کاهش التهاب و درد مؤثر هستند.

• در برخی موارد، تزریق کورتیکواستروئید در داخل مفصل زانو می‌تواند التهاب را کنترل کرده و علائم را سریع‌تر کاهش دهد. البته ممکن است این تزریق‌ها در برخی ورزشکاران باعث گرفتگی موقت عضلات شوند که ظرف چند روز برطرف می‌شود.

۴. فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی

هدف اصلی فیزیوتراپی کاهش التهاب و بازگرداندن عملکرد طبیعی زانو است. بسته به شدت آسیب، تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود:

• ماساژ یخ و ماساژ عمقی با انگشت

• تحریک الکتریکی و اولتراسوند درمانی

• لیزردرمانی

• پوشیدن بریس یا زانوبند طبی برای محافظت از مفصل

• تمرینات کششی و تقویتی مخصوص عضلات چهارسر ران و همسترینگ

۵. اصلاح سبک زندگی

برای جلوگیری از تشدید علائم، پرهیز از حرکات تکراری زانو مانند بالا و پایین رفتن از پله‌ها یا دویدن روی سطوح سخت توصیه می‌شود.

درمان جراحی سندرم پلیکا

اگر علائم بیمار پس از ۶ تا ۸ هفته درمان غیرجراحی همچنان ادامه داشته باشد، جراحی با استفاده از آرتروسکوپی پیشنهاد می‌شود. در این روش کم‌ تهاجمی، پزشک از طریق یک دوربین کوچک وارد مفصل شده و بخش‌ های ملتهب و ضخیم‌ شده پلیکا را برمی‌دارد. این جراحی معمولاً کم‌خطر و مؤثر است و دوران نقاهت آن نیز کوتاه خواهد بود.

درمان سندرم پلیکا در کلینیک درد و فیزیوتراپی نشاط البرز

استفاده از روش‌های تخصصی فیزیوتراپی در کلینیک درد و فیزیوتراپی نشاط البرز یکی از مؤثرترین گزینه‌ها برای درمان سندرم پلیکا به شمار می‌رود. در صورت مراجعه به‌موقع و پیروی دقیق از برنامه درمانی، بهبودی بیمار در مدت‌زمانی کوتاه و با کمترین میزان درد حاصل خواهد شد.

هدف اصلی فیزیوتراپی در این مرکز کاهش التهاب و درد زانو و بازگرداندن عملکرد طبیعی مفصل است. تقویت عضلات اطراف زانو و افزایش انعطاف‌پذیری آن از مزایای مهم این روش درمانی است.

• ماساژ و درمان دستی

پس از کاهش التهاب و درد اولیه، متخصصان کلینیک نشاط البرز از درمان دستی و ماساژ تخصصی برای بهبود حرکت مفصل و افزایش استحکام زانو بهره می‌گیرند. این روش مخصوصاً برای ورزشکاران یا افرادی با فعالیت بدنی بالا بسیار مؤثر است.

• شاک‌ ویو تراپی

شاک‌ ویو تراپی یکی از روش‌های پیشرفته در کلینیک نشاط البرز است که با استفاده از امواج خاص به تحریک و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده زانو کمک می‌کند و روند ترمیم را تسریع می‌نماید.

• لیزر درمانی

لیزر درمانی زانو در این کلینیک به‌منظور کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و جلوگیری از نیاز به جراحی به کار گرفته می‌شود. این روش با تحریک سیستم خوددرمانی بدن، به کاهش علائم سندرم پلیکا کمک می‌کند.

• تمرینات درمانی اختصاصی

متخصصان کلینیک درد و فیزیوتراپی نشاط البرز بسته به شدت التهاب و شرایط بیمار، برنامه‌ای جامع از تمرینات درمانی ارائه می‌دهند. این تمرینات با هدف بهبود تعادل عضلانی، تقویت عضلات چهار سر ران و همسترینگ، و کاهش فشار روی زانو طراحی می‌شوند و به تدریج از تمرینات درازکش به تمرینات ایستاده تبدیل می‌شوند.

• جراحی و توان‌ بخشی بعد از آن

در صورتی‌ که درمان‌های غیرتهاجمی مؤثر واقع نشود، ممکن است جراحی آرتروسکوپی تجویز گردد. در این صورت، تیم متخصص کلینیک نشاط البرز پس از جراحی نیز برنامه بازتوانی دقیقی را اجرا می‌کند. این برنامه شامل کاهش درد، افزایش قدرت عضلانی و بازگشت تدریجی به فعالیت‌های روزمره و ورزشی است.

در کلینیک درد و فیزیوتراپی نشاط البرز تمام مراحل درمان سندرم پلیکا با بهره‌ گیری از تجهیزات مدرن، دانش تخصصی فیزیوتراپیست‌ها و توجه به شرایط فردی بیماران طراحی و اجرا می‌شود تا هر بیمار به سلامت کامل بازگردد.

نکته نهایی در مورد سندرم پلیکا

سندرم پلیکا اگر به‌ موقع تشخیص داده شود، معمولاً با درمان‌ های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، شاک‌ ویو، لیزر درمانی و تمرینات اصلاحی قابل کنترل و درمان است. نکته کلیدی این است که دردهای مداوم یا محدودیت حرکتی زانو را نباید نادیده گرفت. مراجعه سریع به مراکز تخصصی مانند کلینیک درد و فیزیوتراپی نشاط البرز می‌تواند از پیشرفت عارضه جلوگیری کرده و احتمال نیاز به جراحی را به حداقل برساند. مراقبت صحیح، تشخیص دقیق و برنامه‌ درمانی اختصاصی، کلید بهبودی کامل در این بیماری است.