بیماری پاژه استخوان یکی از اختلالات نادر و پیچیده استخوانی است که ممکن است به‌سادگی نادیده گرفته شود، اما تأثیرات آن می‌تواند زندگی روزمره را تحت‌الشعاع قرار دهد. تصور کنید استخوان‌های شما که باید استحکام و حمایت‌کننده بدن باشند، به‌دلیل فرآیندی نامنظم و بیش از حد، ضعیف و شکننده شوند؛ این همان چالشی است که بیماری پاژه ایجاد می‌کند. آشنایی با این بیماری، علائم و راه‌های تشخیص و درمان آن، می‌تواند به شما کمک کند تا در صورت مواجهه، سریع‌تر به دنبال مراقبت‌های لازم باشید و از پیشرفت عوارض جلوگیری کنید. در ادامه با ماهیت، علل و روش‌های مقابله با بیماری پاژه استخوان بیشتر آشنا خواهیم شد.
بیماری پاژه استخوان (استئیت دفورمانس) چیست؟
بیماری پاژه یک اختلال مزمن نادر در استخوان است که در آن نوسازی استخوان به طور بیش از حد و نامنظم رخ می‌دهد، به طوری که هر دو فرآیند تخریب بیش از حد استخوان قدیمی و ساخت استخوان جدید به صورت غیرطبیعی افزایش می‌یابد. این فرآیند همان چیزی است که بدن شما برای تجزیه استخوان‌های قدیمی و تولید استخوان جدید انجام می‌دهد. فرد مبتلا به این بیماری بیشتر در معرض شکستگی استخوان‌ها قرار دارد. وقتی این بیماری در نزدیکی یک مفصل باشد، می‌تواند باعث بروز آرتریت (التهاب مفصل) شود.
کدام استخوان‌ها تحت تأثیر بیماری پاژه استخوان قرار می‌گیرند؟
هر یک از استخوان‌های بدن شما ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. با این حال، استخوان‌های لگن، جمجمه، ستون فقرات و استخوان‌های پا (فمور و تیبیا) شایع‌ترین محل‌های درگیر در بیماری استئیت دفورمانس هستند. این عارضه ممکن است یک استخوان را درگیر کند (تک‌استخوانی یا مونوآستوتیک) یا چندین استخوان را به طور همزمان (چنداستخوانی یا پلی‌آستوتیک).
آیا بیماری پاژه استخوان سرطان است؟
بیماری استئیت دفورمانس یک نوع سرطان نیست. با این حال، در موارد بسیار نادر، این بیماری می‌تواند منجر به سرطان استخوان (استئوسارکوما) شود.
علت بیماری پاژه استخوان چیست؟
محققان و متخصصان حوزه سلامت علت دقیق این بیماری را نمی‌دانند. آن‌ها معتقدند این بیماری ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است.
علائم بیماری پاژه استخوان چیست؟
بسیاری از افرادی که به بیماری استئیت دفورمانس مبتلا هستند، متوجه این موضوع نمی‌شوند. ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند یا علائم آن خفیف باشند. زمانی که فرد علائمی دارد، این علائم مشابه علائم سایر بیماری‌های استخوانی مانند آرتریت هستند.
علائم بیماری پاژه بستگی به این دارد که کدام استخوان‌ها درگیر شده‌اند و معمولاً اگراین عارضه درمان نشود، به آرامی و به تدریج بدتر می‌شود. علائم بیماری پاژه استخوان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد استخوان یا مفصل: این درد ممکن است ناشی از بیماری پاژه یا آرتریت باشد که یکی از عوارض بیماری است. وقتی بیماری در نزدیکی یک مفصل باشد، ممکن است استئوآرتریت (آرتروز استخوانی) ایجاد شود.
- افزایش اندازه سر، انحنا یا کج شدن دست یا پا، یا انحنای ستون فقرات: تغییرات و بدشکلی‌های استخوانی مانند این موارد ممکن است در مراحل پیشرفته بیماری استئیت دفورمانس رخ دهند.
- شکستگی استخوان: بیماری پاژه می‌تواند باعث تضعیف استخوان‌ها شود و احتمال شکستگی استخوان را افزایش دهد.
- سردرد و کاهش شنوایی: این علائم ممکن است زمانی رخ دهند که بیماری جمجمه را درگیر کرده باشد.
درمان بیماری پاژه استخوان
اگر علائمی ندارید، ممکن است نیازی به درمان هم نداشته باشید. اما در صورتی که بیماری فعال باشد؛ که معمولاً با افزایش سطح فسفاتاز قلیایی در خون نشان داده می‌شود؛ و استخوان‌های پرخطر مانند جمجمه یا ستون فقرات را درگیر کرده باشد، پزشک ممکن است حتی بدون وجود علائم، درمان را برای پیشگیری از عوارض توصیه کند.
دارو برای درمان بیماری پاژه
رایج‌ترین درمان برای بیماری پاژه استخوان، داروهای ضد پوکی استخوان یا بیس‌فسفونات‌ها هستند. این داروها معمولاً به صورت تزریق وریدی داده می‌شوند، اما برخی انواع خوراکی نیز موجود است. بیس‌فسفونات‌های خوراکی معمولا مشکلی ایجاد نخواهند کرد، اما ممکن است معده را تحریک کنند.
داروهای بیس‌فسفونات تزریقی شامل موارد زیر هستند:
- زولدرونات (Zometa, Reclast)
- پامیدرونات (Aredia)
- ایباندرونات (Boniva)
بیس‌فسفونات‌های خوراکی شامل:
- آلندرونات (Fosamax, Binosto)
- ریزدرونات (Actonel, Atelvia)
در موارد نادر مصرف بیس‌فسفونات‌ها ممکن است باعث درد شدید در عضلات، مفاصل یا استخوان‌ها شود که پس از قطع دارو نیز برطرف نشود. همچنین این داروها می‌توانند ریسک ابتلا به وضعیت نادری به نام نکروز استخوان فک را افزایش دهند که معمولاً با بیماری‌های دندانی فعال یا جراحی دهان مرتبط است.
اگر بیس‌فسفونات‌ها عوارض ایجاد کنند، پزشک ممکن است کلسیتونین (Miacalcin) را تجویز کند؛ هورمونی طبیعی که در تنظیم کلسیم و متابولیسم استخوان نقش دارد. کلسیتونین به صورت تزریق یا اسپری بینی مصرف می‌شود و ممکن است عوارضی مانند تهوع، قرمزی صورت و تحریک محل تزریق ایجاد کند.
جراحی
در موارد نادر، ممکن است برای درمان بیماری پاژه استخوان، جراحی ضروری باشد. به دلایل زیر، جراحی انجام می‌شود:
- کمک به ترمیم شکستگی‌ها
- تعویض مفاصل آسیب‌دیده ناشی از آرتریت شدید
- اصلاح بدشکلی‌های استخوانی
- کاهش فشار بر روی اعصاب
از آنجا که بیماری پاژه باعث افزایش تعداد رگ‌های خونی در استخوان‌های درگیر می‌شود، خطر خونریزی شدید در حین جراحی وجود دارد. بنابراین، اگر قرار است جراحی روی استخوان‌های مبتلا انجام شود، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش فعالیت بیماری تجویز کند تا خونریزی حین عمل کاهش یابد.
آیا بیماری پاژه استخوان درمان قطعی دارد؟
در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری استئیت دفورمانس وجود ندارد، اما این بیماری قابل درمان است. هرچه زودتر بیماری پاژه تشخیص داده شده و درمان شود، احتمال بروز عوارض ناشی از بیماری کمتر خواهد بود.
بیماری پاژه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
از آنجایی که بیماری پاژه استخوان اغلب بدون علامت یا با علائم بسیار خفیف است، معمولاً به صورت اتفاقی (تصادفی) هنگام انجام عکس‌برداری با اشعه ایکس یا آزمایش خون به دلایل دیگر، تشخیص داده می‌شود. پزشکان معمولاً از اشعه ایکس برای تشخیص نهایی استئیت دفورمانس استفاده می‌کنند.
چه آزمایش‌هایی برای تشخیص بیماری پاژه استخوان انجام می‌شود؟
آزمایش‌های زیر به تشخیص این بیماری کمک می‌کنند:
آزمایش خون فسفاتاز قلیایی: سطح بالای فسفاتاز قلیایی در خون می‌تواند نشانه‌ای از بیماری پاژه باشد. گاهی این آزمایش خون اولین چیزی است که پزشکان را متوجه احتمال بیماری می‌کند.
عکس‌برداری با اشعه ایکس: با تصاویر اشعه ایکس، پزشکان می‌توانند ببینند که آیا استخوان‌های شما به بیماری استئیت دفورمانس مبتلا شده‌اند یا خیر. استخوان‌های درگیر در تصاویر با استخوان‌های سالم متفاوت به نظر می‌رسند.
اسکن استخوان: پزشکان گاهی از اسکن استخوان استفاده می‌کنند تا ببینند کدام استخوان‌ها به بیماری پاژه مبتلا شده‌اند و شدت بیماری چقدر است. در طی اسکن استخوان، مقدار ایمنی از مایع رادیواکتیو به ورید شما تزریق می‌شود. این مایع سپس از طریق جریان خون به استخوان‌های شما می‌رسد و نواحی استخوانی که تحت تأثیر بیماری هستند در تصاویر به صورت درخشان دیده می‌شوند.
بیماری پاژه استخوان در بزرگسالان
بیماری پاژه بیشتر افراد بالای ۵۰ سال را درگیر می‌کند و در مردان کمی شایع‌تر از زنان است. شیوع بیماری در برخی مناطق جغرافیایی مانند اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا بیشتر است و احتمال بروز آن به صورت خانوادگی نیز وجود دارد، که نشان‌دهنده نقش عوامل ژنتیکی در بروز بیماری است.
عوارض بیماری پاژه استخوان
در اغلب موارد، بیماری پاژه استخوان به آرامی پیشرفت می‌کند و قابل کنترل است، اما در برخی شرایط ممکن است با عوارضی همراه شود که عبارتند از:
- شکستگی و بدشکلی: استخوان‌های درگیر آسان‌تر می‌شکنند و رگ‌های خونی اضافی در این استخوان‌های تغییر شکل یافته، موجب خونریزی بیشتر هنگام جراحی‌های ترمیمی می‌شوند. انحنای استخوان‌های پا می‌تواند بر توانایی راه رفتن تأثیر بگذارد.
- آرتروز: استخوان‌های تغییر شکل یافته فشار بیشتری به مفاصل مجاور وارد می‌کنند که می‌تواند باعث ایجاد آرتروز شود.
- مشکلات عصبی: اگر بیماری در مناطقی که اعصاب از استخوان عبور می‌کنند مثل ستون فقرات یا جمجمه رخ دهد، رشد غیرطبیعی استخوان می‌تواند باعث فشار روی عصب‌ها شود و علائمی مانند درد، ضعف، گزگز در بازو یا پا و کاهش شنوایی ایجاد کند.
- نارسایی قلبی: در موارد شدید، قلب برای پمپاژ خون به نواحی درگیر باید بیشتر کار کند که این افزایش بار کاری گاهی می‌تواند منجر به نارسایی قلب شود.
- سرطان استخوان: در حدود ۱ درصد از مبتلایان به بیماری پاژه، احتمال بروز سرطان استخوان وجود دارد.
کنترل مناسب بیماری و مراقبت‌های پزشکی به موقع، نقش مهمی در کاهش ریسک این عوارض دارد.
برای مراقبت از خود، چه کارهایی انجام دهیم؟
برای کاهش خطر بروز عوارض مرتبط با بیماری پاژه استخوان، نکات زیر را رعایت کنید:
از افتادن جلوگیری کنید. بیماری پاژه خطر شکستگی استخوان را بالا می‌برد. از پزشک خود درباره راه‌های پیشگیری از افتادن راهنمایی بگیرید. ممکن است پزشک شما توصیه کند که از عصا یا واکر استفاده کنید.
خانه خود را ایمن کنید. فرش‌ها و روکش‌های لغزنده را بردارید، سیم‌ها را مرتب کنید و دستگیره‌های نرده در راه‌پله‌ها و میله‌های دستگیره در حمام نصب کنید.
تغذیه درست داشته باشید. مطمئن شوید که رژیم غذایی‌تان حاوی مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D است، زیرا ویتامین D به جذب کلسیم توسط استخوان‌ها کمک می‌کند. این مسئله مخصوصاً زمانی اهمیت دارد که داروی بیس‌فسفونات مصرف می‌کنید. رژیم غذایی‌تان را با پزشک مرور کنید و بپرسید آیا نیاز به مصرف مکمل‌های ویتامین و کلسیم دارید یا خیر.
به طور منظم ورزش کنید. ورزش منظم برای حفظ تحرک مفاصل و استحکام استخوان‌ها ضروری است. قبل از شروع برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید تا نوع، مدت زمان و شدت مناسب ورزش برای شما مشخص شود. برخی فعالیت‌ها ممکن است فشار زیادی به استخوان‌های آسیب‌دیده وارد کنند.
در آخر
بیماری پاژه استخوان یک اختلال مزمن در بازسازی استخوان است که معمولاً در بزرگسالان بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد و باعث تخریب و ساخت نامنظم استخوان‌ها می‌شود. این بیماری ممکن است بدون علامت باقی بماند یا با درد، بدشکلی و شکستگی استخوان‌ها همراه باشد. اگرچه علت دقیق آن هنوز مشخص نیست، عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. تشخیص زودهنگام با آزمایش‌های خون و تصویربرداری اهمیت زیادی دارد، زیرا درمان‌های موجود می‌توانند پیشرفت بیماری را کنترل کرده و از عوارض جدی جلوگیری کنند. هرچند درمان قطعی وجود ندارد، اما مدیریت مناسب بیماری به بیماران کمک می‌کند تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.